الگوی رهبری آموزشی در دانشگاههای دولتی ایران

هدف اصلی پژوهش تهیه الگویی برای رهبران اثربخش در دانشگاه‎های دولتی برپایه جوّسازمانی و ویژگیهای شخصیتی مدیران است. تعداد 100 نفر از مدیران دانشگاهی و 300 نفر از همکاران مستقیم آنها در دانشگاه‎های دولتی هفده استان کشور به گونه‎ تصادفی انتخاب شدند. نیمرخ و سیاهه شخصیتی گوردون درمورد مدیران، و پرسشنامه‎های جوّسازمانی لیتوین و استرینگر، و رهبری اثربخش آموزشی رامسدن درمورد همکاران آنها به کار گرفته شدند. پس از برآورد اعتبار ابزارها، پرسشنامه‎های 80 نفر از مدیران و 213 نفر از همکاران مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. برای رواسازی پرسشنامه‎ها علاوه بر روایی همگرا و واگرا، از تحلیل مؤلفه‎های اصلی باچرخش و اریماکس استفاده شد. نخستین یافته پژوهش نشان می‎دهد که مجموعه پرسشهای جوّسازمانی از مؤلفه‎های دوستی و همکاری، پاداش‎دهی، روشنی خط مشیها، خطرپذیری،‌ و ضابطه‎ها و مجموعه پرسشهای رهبری اثربخش آموزشی از مؤلفه‎های هدفمداری،‌ ترغیب مداری، کارمداری،‌تحوّل مداری، تفاهم مداری، و انسان مداری تشکیل شده است. مشخصه‎های توصیفی بیانگر آنند که در میان صفات نیمرخ، مسئولیت‎پذیری مدیران در بالاترین وجامعه‎پذیری آنان در پایین‎ترین سطح قرار دارند. در میان صفات سیاهه گوردون، تفکّر ابتکاری مدیران به گونه‎ای نامحسوس ضعیف‎تر از سه صفت دیگر است. برای بررسی ارتباط بین عاملهای سازنده ویژگیهای شخصیتی، جوّسازمانی، رهبری اثربخشی آموزشی، و یافتن بهترین الگوی تبیین واریانس بین آنها، از دو روش تحلیل رگرسیون چند متّغیری و تحلیل همبستگی بنیادی استفاده شده است. تحلیل رگرسیون نشان می‎دهد که الف) رهبری اثر بخش کارمدار بهترین مـ‎‏‎‏ُدل رگرسیون است که متغیّرهای دوستی و همکاری، ضابطه‎ها، خطرپذیری بهترین ترکیب خطی برای پیشبینی آن است؛ ب) رگرسیونی که بیشتریت تعداد متغیر مستقل را شامل شود، متعلق به تبیین رهبری اثربخش انسان مداراست،‌و متغیّرهای مسئولیت‎پذیری، ثبات عاطفی، جامعه‎پذیری، و دوستی و همکاری بهترین ترکیب خطی برای پیشبینی آن هستند. نتایج همبستگی بنیادی نشان می‎هند که در بین 13 متغیّر مستقل (8 متغیّر ویژگی شخصیتی و 5 متغیر جّو سازمانی) و 6 متغیّر وابسته عاملهای رهبری اثربخش، سه همبستگی بنیادی وجود دارند. نخستین همبستگی 66 درصد، ‌دوّمین آن 25 درصد، و سوّمین همبستگی بنیادی در حدود 20 درصد واریانس را تببین می‎کنند. مٌدلهای بهینه برای پیشبینی رهبری اثربخش به صورت ذیل بیان می‎شود: 1)اگر مدیری با ویژگی مسئولیت‎پذیری نسبتا کم، در محیطی مٌمّلو از جّو دوستی و همکاری، حتی اگر پاداش دهی نسبتاً کم قرار گیرد، پیشبینی می‎شود که نوع رهبری اثربخش وی مشارکتی با ابعاد ترغیب مداری، تفاهم مداری، عدم تأکید برهدف،‌ و عدم تأکید بر کار مداری باشد؛ 2) اگر مدیری با ویژگی خستگی ناپذیری نسبتا زیاد، حتی اگر اندکی زود رنج و بدبین و بدون تفکّر ابتکاری باشد، اما در محیطی ممّلو از جّودوستی و همکاری، حتی توأم با خطرگریزی نسبی و نبودن ضابطه و خط‎مشیهای روشن قرار گیرد، پیشبینی می‎شود که نوع رهبری اثربخش او سازشگرانه با ابعاد هدفمدرای، ترغیب مداری، و تفاهم مداری، عدم تأکید بر کار مداری، و عدم تأکید بر توسعه و تحول باشد؛ و سرانجام 3) اگر مُدیری خستگی‎ناپذیر، تکرو، و دارای روابط شخصی قوی باشد، ولی درمحیطی بی توجّه به تشویق و پاداش و اما ضابطه‎مند قرار گیرد، پیشبینی می‎شود نوع رهبری اثر بخش مورد انتظار وی رهبری دیوانسالار باابعاد هدفمداری، و کارمداری باشد.